Ik wil ook slimme energie van Frank!
Het loont meer dan ooit om beter naar de gas- en stroomprijzen te kijken. Zelfs wie van uur tot uur wisselende tarieven wil, kan dat krijgen. Al is dat niet voor iedereen een goed idee.
Het kleine energiebedrijf Groenpand vraagt zijn klanten voortaan variabele prijzen te betalen in plaats van de afgesproken vaste tarieven. Het veel grotere Budget Energie verloot mooie prijzen voor klanten die nu 10 procent minder energie verbruiken dan een jaar eerder. Goed voor de klant, het klimaat en ook voor de energiemaatschappij. Die spreekt van een ludieke actie, maar bijkomend voordeel is dan toch dat ze zo wellicht minder (dure) energie hoeft in te kopen.
De hoge prijzen voor gas en elektriciteit hebben verrassende effecten op de energiemarkt. Natuurlijk zijn er ook pijnlijke gevolgen: sinds de prijzen dit najaar over de kop gingen, hebben liefst acht energiebedrijven het loodje gelegd. Gedupeerde afnemers, die vaak nog geld tegoed hadden, gingen noodgedwongen naar concurrerende leveranciers die de huidige marktprijzen in rekening brachten.
De prijsstijging zorgt ook voor echte innovatie. Zoals bij de Nuts Groep, moederbedrijf van onder meer Budget Energie en NLE. Die biedt sinds deze maand energie aan tegen prijzen die maandelijks variëren. „Zoals veel bedrijven werkten we tot dit jaar met zogeheten variabele prijzen die voor een half jaar vastlagen”, zegt woordvoerder Pleun Papavoine. „Vanaf januari passen we voor de klanten met een variabel contract de prijzen maandelijks aan en kopen we ook maandelijks de benodigde hoeveelheid in. Dit betekent wel dat ze in deze periode meer betalen, maar als de tarieven dalen, profiteert de klant daar sneller van.”
Zo’n 10 procent van de ruim 700.000 klanten had een variabel contract bij de Nuts Groep en kreeg het aanbod voortaan maandelijks wisselende tarieven te betalen. „Als ze dat niet wilden, konden ze een jaarcontract nemen, waarbij de prijzen voor twaalf maanden vastliggen. We vonden het best spannend, maar het ging heel goed en we kregen weinig negatieve reacties.”
Voor het begin van elke volgende maand worden de tarieven vastgesteld. Op grond van het historische verbruik blijft Nuts Groep – behorend tot de topvier van energieleveranciers in Nederland – wel met termijnbedragen werken, om al te grote verschillen in betalingen tussen de winter- en zomermaanden te voorkomen. „We vergroten zo de transparantie voor de klant, die ook elke maand kan opzeggen”, zegt Papavoine.
Volgens haar zijn halfjaarcontracten met een vaste prijs – de zogeheten variabele tarieven – vooral riskant voor de leverancier. „Wij gaven voor zes maanden de garantie voor de prijs, terwijl klanten vrij zijn elke maand over te stappen. Daarmee was het contract eenzijdig variabel. Dat is geen probleem als de prijzen redelijk stilliggen, maar nu betekent het minder risico voor het bedrijf.”
Sanne de Jong van prijsvergelijker Gaslicht.com begrijpt dat veel mensen op het aanbod van de Nuts Groep zijn ingegaan. „Inmiddels zijn de halfjaarlijkse variabele tarieven gestegen en daardoor vergelijkbaar met de tarieven bij eenjarige contracten. De keuze is soms ook afhankelijk van je portemonnee. Mensen die krap zitten, raden we niet aan om voor variabele prijzen te gaan.”
De Jong noemt de maandelijks variërende tarieven „een interessante optie, omdat je bij een prijsdaling eerder profiteert. Maar je moet dan wel zin hebben als klant om de tarieven goed in de gaten te houden.”
Normaal stimuleren prijsvergelijkers mensen geregeld over te stappen naar een andere leverancier, omdat ‘slapers’ – die jarenlang op hetzelfde contract zitten – volgens hen in de praktijk duurder uit zijn. „Nu waarschuwen we mensen die in een variabel contract zaten om zich niet rijk te rekenen na de winterperiode. Wie dan overstapt op een goedkoper aanbod, moet bedenken dat hij bij de oude leverancier het grootste deel van zijn jaarconsumptie al heeft verbruikt. Dan moet je dus nog fiks bijbetalen bij vertrek.”
Die naheffing is een gevolg van de termijnbedragen of voorschotten die de consument maandelijks betaalt. Dat betekent in de praktijk dat je in januari te weinig betaalt – vandaar die genoemde naheffing – en in juli te veel voor het weinige gas dat je dan verstookt. Voordeel van deze vaste voorschotten is dat de maandelijkse betalingen bij de meeste contracten door het hele jaar heen gelijk zijn.
Door die voorschotten speelt de energieleverancier in de praktijk voor bank, zegt Thomas Hulshof, die twee jaar geleden Frank Energie oprichtte. De huidige praktijk laat volgens de voormalige Eneco-medewerker zien dat voorschotten ook risico’s in zich dragen. „Energiebedrijven gaan meestal vóór of in het begin van de winter op de fles. Gevolg is dat de consument het geld kwijt is dat hij in de zomermaanden extra heeft betaald.”
Het is voor Frank Energie een van de redenen dynamische prijzen aan te bieden. „Dat zijn de tarieven voor gas en elektriciteit die op de groothandelsmarkt tot stand komen. Daar kopen alle energiebedrijven in. In de praktijk gaat het om dagprijzen voor gas en uurtarieven voor stroom”, zegt Hulshof. Recentelijk werd fintech-investeerder Amsterdam Platform Creation (APC) „voor een significant belang” aandeelhouder van Frank Energie.
Die prijzen, die voor de geïnteresseerde consument op internet zijn te volgen, worden een-op-een aan de klant doorberekend. „Onze verdienste is de 5 euro die we maandelijks per product in rekening brengen.” Wie gas én elektriciteit betrekt via Frank Energie, is daarvoor dus 10 euro per maand kwijt aan het bedrijf.
De prijzen voor de klant bewegen als gezegd direct mee met de markt: de app laat zien wanneer het moment is gekomen om de wasmachine aan te zetten of de auto op te laden. „Dat betekent dat de klant stroom gebruikt als er veel groene productie is. Als ze dat in groten getale doen, is dat ook goed voor het netwerk omdat je overbelasting voorkomt.”
Frank Energie is niet de enige die dynamische prijzen biedt. In Nederland zijn ook EasyEnergy, EnergyZero, NieuweStroom en Tibber op dit vlak actief. Vorige maand heeft toezichthouder ACM een gedragscode opgesteld voor deze aanbieders, gezien de extra risico’s voor de klanten. Een persoonlijk aanbod op maat moet laten zien dat je in de winter meer betaalt dan in de zomer.
Volgens Hulshof hebben de dynamische prijzen de toekomst. „In Scandinavië is dit model al de standaard. Met alle slimme meters kan dat hier ook.”
Zeker in de afgelopen maanden leidden de historische prijsstijgingen tot nervositeit aan de keukentafel. „Mocht de klant het te spannend vinden, dan kan die elk moment opstappen. De opzegtermijn is nul dagen”, zegt Hulshof. In de winter liggen de tarieven van aanbieders als Frank Energie hoger. „Dat komt niet alleen door de huidige marktsituatie, maar ook omdat wij geen vaste voorschotten kennen. We werken alleen met zogeheten dynamische voorschotten: voorafgaand aan elke maand schatten we de kosten en het verbruik in. Dat bedrag betaalt de klant en we verrekenen erna.”
Dat zorgt ervoor dat de rekening in januari driemaal hoger is dan in juli. Het verbruik in november ligt precies op het gemiddelde maandverbruik in een jaar. „Het voordeel voor de klant is dat de spotprijzen [op de dagmarkt] historisch gezien lager liggen dan de vaste prijzen die normaal in rekening worden gebracht. En wij verdienen niet aan de inkoop.”
Volgens De Jong van Gaslicht.com zijn dynamische prijzen niet voor iedereen weggelegd. „Je moet er bijna een sport van maken om dat steeds bij te houden en ook nog leuk vinden. En financieel is niet iedereen in staat om in de wintermaanden zijn daadwerkelijke verbruik af te rekenen.”
Begin vorig jaar liet de Texaanse energiecrisis zien dat consumenten soms tienduizenden euro’s kwijt waren, als gevolg van de dynamische prijzen. „Dat klopt, maar die situatie in de VS is totaal onvergelijkbaar met de Europese”, zegt Hulshof. „Dat geldt voor de extreem lage temperaturen, maar zeker ook voor het instabiele energienetwerk in Texas. Ook het toezicht op de markt is onvergelijkbaar met de situatie hier.”
De recente hoge prijzen in Nederland zorgden er wel voor dat geschrokken klanten aan de bel trokken. „Met hen gaan we het gesprek aan”, zegt hij. „En wat de komende tijd betreft: ik denk dat we in december onze prijsplafonds wel hebben gehad.”